Strefa wiedzy

Moc grupy

Doświadczenia grupowe dają przestrzeń do dzielenia się przeżyciami, poprawiają funkcjonowanie w codzienności, dają poczucie skuteczności własnych działań, pozwalają na znalezienie nowych rozwiązań, pogłębiają samoświadomość. Grupa społeczna ma na celu współdziałać ze sobą, być w pewien sposób współzależna w kontekście wspólnego realizowania celu i zaspokajania potrzeb.  Grupa jest zespołem, który po utworzeniu charakteryzuje się pewnymi cechami:^1,2

• orientacją na wspólny cel,
• percepcją przynależności do zespołu,
• strukturą podziału ról,
• ustaleniem norm interakcji,
• motywacją do realizacji osobistych celów poprzez przynależność do danej społeczności.

Moc i potencjał grupy są olbrzymie, jednak często ludzie boją się otworzyć na tyle, żeby podjąć decyzję o wejściu w grupę. W dzisiejszym świecie łatwo można sobie ograniczyć doświadczenia grupowe, często zamykając się w domach, korzystając z przestrzeni wirtualnej w sposób wyłącznie bycia biernym obserwatorem działań innych (to czasem daje złudne poczucie bycia w grupie).

Rysunek 1. Czynniki wpływając na efektywność procesu grupowego i końcowe wyniki (opracowanie własne za Alehegn D., 2021)

Procesy grupowe pośredniczą między czynnikami indywidualnymi (osobowość, umiejętności, wiedza, indywidualne doświadczenie), zespołowymi (struktura, spójność, liczebność grupy) i środowiskowymi (czynniki stresowe, czynniki motywacyjne), a tym co zadzieje się w interekacji w grupie i jakie ona ostatecznie uzyska wyniki (konkretne rezultaty, czy inne wyniki jak satysfakcja z bycia w grupie lub samorozwój)¹ – Rysunek 1.

Pod hasłem doświadczeń grupowych kryje się wiele mogą to być sesje psychoterapeutyczne w grupie, grupy wsparcia pod okiem specjalisty, grupy rozwojowe, grupy samopomocowe, interwizje w zespołach i każda z tych grup prowadzona jest w inny sposób.

Grupa wsparcia

Grupę wsparcia stanowią ludzie doświadczający podobnych sytuacji trudnych w swoim życiu, najczęściej koncentrują się na jednym, wspólnym obszarze trudności. Grupa wsparcia prowadzona pod okiem specjalisty/specjalistów w zależności od obszaru działań i tematyki danej grupy daje różne możliwości współpracy oraz dobierania strategii, które przyniosą optymalne rezultaty. Może być także doskonałym uzupełnieniem indywidualnych terapii, które są już w toku. Może charakteryzować się elementami dodatkowymi – treningami umiejętności społecznych czy elementami edukacyjnymi – jak szkolenia wyjaśniające mechanizmy np. danego problemu.^3,4

Grupy wsparcia a psychoterapia grupowa

Grupa wsparcia nie jest psychoterapią grupową, chociaż pewne elementy mogą się pokrywać i na mechanizmy grupowe działają podobne czynniki, jak w psychoterapii grupowej. W grupach wsparcia:^3,4

• biorą udział osoby, które dotyka sytuacja kryzysowa, ale także osoby bez trudności nastawione wyłączenie na rozwój,
• ważna jest ocena stabilnego funkcjonowania w zakresie zdrowia psychicznego,
• brak dogłębnej analizy schematów zachowań z przeszłości,
• uzyskujemy przeświadczenie, „że nie jesteśmy w tym wszystkim sami”,
• relacje ze specjalistą są luźniejsze,
• funkcjonowanie grupy jest bardziej elastyczne w oparciu o mniej sztywne zasady.

W psychoterapii:^3,4

• często są osoby, które są w procesie np. intensywnego leczenia psychiatrycznego,
• analizowane są schematy i dogłębne relacje z przeszłości,
• ma się dokonać dogłębna zmiana zachowania, często z ustąpieniem objawów, które się pojawiają,
• relacja psychoterapeuta-pacjent jest bardzo widoczna,
• często ustalone są sztywne zasady i mocno postawione granice w funkcjonowaniu grupy.

Grupy samopomocowe

Tworzone są przez osoby, które doświadczyły jakiegoś problemu, a nie są specjalistą i osobą przeszkoloną w danym zakresie, opierają się na własnym doświadczeniu. Nie ma osoby, która nadaje strukturę prowadzonej grupie. Skuteczność samodzielnych grup samopomocowych jest trudna do oceny. Popularnym jest ich organizowanie na mediach społecznościowych i na różnych forach internetowych.³

Dlaczego nie każda grupa samopomocowa przyniesie efekty?

Trudno jest ocenić całkowitą skuteczność funkcjonowania takich grup, ponieważ często są one bardzo liczne, oparte na zasadzie anonimowego uczestnictwa, na takich grupach nie ma wielu przeprowadzonych badań naukowych, które jednoznacznie potwierdzają ich działanie, więc ich wiarygodność często jest mniejsza. Nie ma żadnej dokumentacji z przebiegu pracy takiej grupy. Często efektywność takiej grupy oparta jest w oparciu o bardzo subiektywne odczucia. Obserwuje się też mniejsze zaangażowanie w systematycznym uczestnictwie oraz ogólną gotowość do wejścia w grupę, ponieważ osoba nie jest zobligowana do aktywnego uczestnictwa w takiej grupie, a często dołącza do niej z chęci zaspokojenia swojej ciekawości i sprawdzenia, co może tam znaleźć.³

Grupy rozwojowe

Grupy rozwojowe nie są skoncentrowane na leczeniu zaburzeń czy problemów psychicznych. Są dedykowane osobom, które potrzebują lepiej poznać siebie, odkrywać własny potencjał czy przerobić bieżące sytuacje z życia i wyzwania, które obecnie się pojawiają.  

Interwizje grupowe

Spotkania grupowe (głównie dla specjalistów), których zadaniem jest poszerzenie wiedzy i perspektyw zawodowych, zwiększanie kompetencji, poznawanie nowych narzędzi poprawiających warsztat pracy poprzez czerpanie z grupowych zasobów i wymianę doświadczeń.

Gotowość do wejścia w grupę

Udział w procesie grupowym i praca nad sobą w tej przestrzeni daje olbrzymie możliwości, aby je wykorzystać – są dwa ważne do spełnienia warunki, które pozwolą na uzyskanie pożądanych rezultatów – gotowość i zaangażowanie. Zachowania kolidujące np. spóźnianie, brak uważności i zaangażowania w proces grupowy czy dołączenie do grupy pod naciskiem innych może utrudnić efektywne wsparcie i uzyskanie zmian.

Dlatego ważnym elementem są spotkania rekrutacyjne, które mogą ocenić gotowość osoby do przyłączenia się do danej grupy.

Źródła

1. Alehegn D. Dynamika grupy i zarządzanie konfliktami. KS OmniScriptum Publishing. 2021.
2. Heidtman J., Wysieńska K. (red.), Procesy grupowe. Perspektywa socjologiczna. Wyd. Scholar, 2013
3. Yalom I., Leszcz M., Psychoterapia grupowa. Teoria i praktyka. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. 2006.
4. Vinogradov S., Yalom I., Psychoterapia grupowa. Instytut Psychologii Zdrowia. 2007.